کابل‌های مقاوم در برابر حریق: ضرورت ایمنی در تأسیسات برقی

با رشد روزافزون استفاده از انرژی الکتریکی در ساختمان‌ها، تأسیسات صنعتی، بیمارستان‌ها، مراکز داده و زیرساخت‌های حیاتی، موضوع ایمنی برق به یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین دغدغه‌های مهندسان برق، طراحان سیستم و ناظران فنی تبدیل شده‌است. یکی از مؤلفه‌های حیاتی در این حوزه، استفاده از کابل مقاوم در برابر حریق است.
این نوع کابل‌ها نه‌تنها در برابر حرارت و شعله مقاومت دارند، بلکه مهم‌تر از آن، در هنگام وقوع آتش‌سوزی همچنان عملکرد الکتریکی خود را حفظ می‌کنند. این قابلیت حیاتی می‌تواند منجر به نجات جان انسان‌ها و کاهش خسارات مالی و فنی شود.

کابل مقاوم در برابر حریق (Fire-Resistant Cable) به کابلی گفته می‌شود که در شرایط آتش‌سوزی، برای مدت معینی (معمولاً ۳۰، ۶۰ یا ۹۰ دقیقه) قادر به انتقال برق باقی می‌ماند. هدف از طراحی این کابل‌ها، حفظ عملکرد مدارهای حیاتی مانند روشنایی اضطراری، سیستم‌های هشدار حریق، پمپ‌های آب آتش‌نشانی، آسانسورها و تجهیزات بیمارستانی در طول آتش‌سوزی است.

در صنعت برق، بسیاری از افراد کابل‌های نسوز و مقاوم در برابر حریق را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند، در حالی که این دو نوع کابل کارکرد و عملکرد متفاوتی دارند:
کابل نسوز (Fire Retardant): این کابل‌ها مانع گسترش شعله در طول کابل می‌شوند اما معمولاً در اثر شعله‌ور شدن، عملکرد الکتریکی خود را از دست می‌دهند.
کابل مقاوم در برابر حریق (Fire Resistant): این کابل‌ها علاوه بر جلوگیری از گسترش آتش، حتی در دمای بالا نیز توانایی انتقال جریان را حفظ می‌کنند.

ساختار این کابل‌ها به‌گونه‌ای طراحی می شود که در برابر گرمای شدید و شعله مقاوم باشند. اجزای اصلی شامل:
الف. هادی (Conductor):
اغلب از مس آنیل‌شده ساخته‌می‌شود که دارای رسانایی بالا است. در برخی موارد، آلومینیوم نیز به‌کار می‌رود.
ب. نوار میکا (Mica Tape):
این نوار، یکی از اصلی‌ترین اجزای مقاوم در برابر آتش است که دور هادی پیچیده می‌شود. نوار میکا قادر است تا دمای حدود ۱۰۰۰ درجه سلسیوس را تحمل کند.
ج. عایق نسوز:
از موادی مانند XLPE یا سیلیکون استفاده می‌شود که تحمل دمایی بالا و خواص الکتریکی خوبی دارند.
د. روکش بیرونی:
اغلب مواد بدون هالوژن و کم‌دود (LSZH) ساخته‌می‌شوند تا در صورت سوختن، گازهای سمی آزاد نکنند.

استفاده از کابل‌های مقاوم در برابر حریق باید بر اساس استانداردهای معتبر انجام شود. این استانداردها شامل آزمایش‌های مربوط به عملکرد در دمای بالا، عدم گسترش شعله، میزان دود و گازهای سمی تولیدشده هستند.
1. IEC 60331: بررسی حفظ عملکرد مدار در حین آتش
2. IEC 60754: تعیین میزان گازهای اسیدی تولیدشده در سوختن کابل
3. IEC 61034: اندازه‌گیری غلظت دود تولیدی
4. BS 6387: آزمایش‌های ترکیبی مقاومت حرارتی، مکانیکی و آبی
5. ISIRI 1926: استاندارد ملی ایران برای کابل‌های مقاوم در برابر آتش

الف. ساختمان‌های بلندمرتبه
در این نوع ساختمان‌ها، عملکرد سیستم‌های اعلام حریق، تهویه دود و آسانسورها در حین آتش‌سوزی بسیار حیاتی است.
ب. بیمارستان‌ها و مراکز درمانی
حفظ عملکرد تجهیزات حیاتی مانند دستگاه‌های اکسیژن، ونتیلاتورها و روشنایی اضطراری در شرایط آتش‌سوزی، تنها با استفاده از کابل‌های مقاوم امکان‌پذیر است.
ج. صنایع نفت و گاز
در پالایشگاه‌ها و سکوی‌های نفتی، احتمال حریق بسیار بالاست. استفاده از کابل‌های مقاوم در برابر حریق می‌تواند در این شرایط از وقوع فجایع انسانی جلوگیری کند.
د. ایستگاه‌های مترو، فرودگاه‌ها و مراکز داده
در این فضاهای بسته، دود و گازهای سمی خطر بزرگی محسوب می‌شوند. کابل‌های LSZH با مقاومت حرارتی بالا، ایمنی را تضمین می‌کنند.

حفظ عملکرد الکتریکی در زمان آتش‌سوزی
جلوگیری از گسترش شعله
تولید دود کم و بدون گازهای سمی
افزایش فرصت تخلیه اضطراری
الزامی در بسیاری از استانداردهای ایمنی